Walonowie- poszukiwacze złota i szlachetnych kamieni

Karkonosze są jednym z najbogatszych mineralogicznie regionów Europy. Wiedzieli już o tym średniowieczni poszukiwacze rud metali i kamieni szlachetnych, którzy jako pierwsi odważyli się zapuścić głębiej w te dzikie jeszcze wtedy góry.Pionierami byli - pochodzący z pogranicza Belgii i Francji -Walonowie, którzy już we wczesnym średniowieczu stali się cenionymi specjalistami z zakresu pozyskiwania bogactw naturalnych, w tym złota i kamieni szlachetnych. Byli oni zamkniętą, profesjonalną grupą zawodową, szanowaną przez pozostałych za swoje wyjątkowe umiejętności.Pracowali głównie przy poszukiwaniach minerałów, nadzorowali prace wydobywcze i byli doradcami w kwestiach górnictwa. W połowie XII wieku, król Węgier Gejza II postanowił założyć kopalnie złota i zaprosił w tym celu walońskich poszukiwaczy, którzy ruszyli w stronę Siedmiogrodu. Niektórzy z nich osiedlili się wtedy na terenie Gór Harz i saksońskich Gór Kruszcowych. Podczas dalszej wędrówki, Walonowie zainteresowali się także pełnymi bogactw naturalnych, Sudetami Zachodnimi.

Eksplorując dany teren, Walonowie pozostawiali sobie tylko znane w treści znaki kierunkowe i informacje, które ryli na drzewach, skałach lub kamieniach. Miały one różnorodne formy: gwiazd, słońca, księżyca, głowy, otwartej dłoni, człowieka, wideł, krzyża, kilofa, młota, strzałek, cyfr i liter. Wiele z nich zaginęło, jednak niektóre zachowały się do dziś. Znaki walońskie pełniły funkcję oznaczeń kierunków i miejsc, można więc powiedzieć, że były prekursorami oznaczeń szlaków turystycznych.

Główną siedzibą Walonów była Stara Wieś Szklarska położona w dolinie nad Szklarskim Potokiem i jego dopływami, obecnie będąca częścią Szklarskiej Poręby Dolnej. Osada ta powstała zapewne na przełomie XIII i XIV w. i związana była z hutnictwem szkła. Wokół hut powstała osada z drewnianą kaplicą pielgrzymkową wzmiankowaną w 1488 roku.

Walonowie opisywali lokalizacje wystąpień cennych skał i minerałóww tak zwanych spiskach lub księgach. Były to niewielkie, częściowo szyfrowane notatki i instrukcje, pisane odręcznie po łacinie lub w języku niemieckim, częstokroć przeplatane określeniami z języka czeskiego. Księgi walońskie zawierały wiele aluzji i określeń zrozumiałych tylko dla autora lub wąskiego grona wtajemniczonych. Do najbardziej znanych należą "Walońska księga z Trutnova" z 1466 roku i "Księga walońska" z 1456 roku. Można o nich śmiało powiedzieć, że miały charakter pierwszych przewodników po Karkonoszach.

Kolejni poszukiwacze rud metali i kamieni szlachetnych, którzy przybywali w Karkonosze z innych części Europy, m.in. z Włoch, nazywani są przez historyków Walończykami. Edukacją na temat historii Walonów zajmuje się m.in. współczesne Sudeckie Bractwo Walońskie w Szklarskiej Porębie.

Ryc. 1 Jednym z kamieni szlachetnych pozyskiwanych przez Walonów był ametyst
Ryc. 2 Szafir jest minerałem opisywanym w księgach walońskich
Ryc. 3 Drobinki złota wypłukane z sudeckich potoków
Ryc. 4 Znak waloński na skale (Waloński Kamień w Przesiece)
Ryc. 5 Jedna ze średniowiecznych karkonoskich sztolni
Ryc. 6 Rycina przedstawiająca Walonów poszukujących złota (wg GeorgiusAgricola, De Re Metallica, 1550)
Ryc. 7 Członek współczesnego Sudeckiego Bractwa Walońskiego
Ryc. 8 Współczesne spiski walońskie